In de meivakantie was ik uitgenodigd om een paar dagen mee te gaan op kamp met jongeren van 14 tot 18 jaar. Dat is altijd leuk en ik doe het graag. Op de laatste avond vertelde een van de jongens dat bij hem een tumor in de hersenen was gevonden. En dat hij kort na het kamp zou moeten beginnen met chemotherapie. We waren allemaal ontdaan. En verbaasd. Verbaasd dat hij het niet eerder had verteld.
Maar daar was een reden voor. Hij zei: Ik wil gewoon mijzelf zijn en samen met jullie plezier hebben op het kamp. Ik wil niet die jongen met de tumor zijn. Ik heb het niet vertelt, omdat jullie dan anders tegen mij aan zouden kijken. Dan zou ons samenzijn op het kamp in het teken van mijn aandoening komen te staan en niet in met elkaar dingen beleven en plezier hebben.
Een meisje vroeg of hij niet boos was, boos omdat hem dit moet overkomen. Ja natuurlijk was ik boos, zei hij. Op alles en iedereen. Op de dokter, die de tumor zo nodig moest vinden. Op mijn lichaam dat mij in de steek laat. Op mijn ouders, mijn broer, de leraren op school, de dominee. Op God zelfs, omdat hij het toelaat dat ik en andere mensen zulke nare dingen meemaken.
Maar die boosheid duurde niet lang, vertelde hij. Het was voorbij na een gesprek met zijn oma. Zijn oma had niets diepzinnigs of wijs gezegd. Nee, zijn oma had hem kort gevraagd naar zijn gezondheid, maar verder gewoon normaal gedaan. Alsof hij niet ziek was en geen tumor had. Toen realiseerde hij zich iets.
Ik ben niet de tumor. Ik ben gewoon mijzelf en er zit iets in mij wat er niet hoort en waar de dokters hopelijk iets aan kunnen doen. Niemand kan daarvan de schuld krijgen: ikzelf niet, mijn lichaam niet, mijn familie niet, de dominee niet en God al helemaal niet. Het is juist God geest die mij de vrede geeft om het te accepteren als iets dat is, maar dat ik niet ben. Zijn licht dat begon te schijnen in mijn duisternis. Het zijn Zijn handen die mij zullen dragen, als het zwaar is. Niet langer wil ik boos en ongelukkig zijn met mijn situatie, maar mij opgetild weten, vrede vinden en leven zoals ik wil leven, ondanks was in mij is.
Hij zag niet op tegen de chemo. Hij keek niet uit naar de bestraling, maar als het nodig is, dan is het nodig. Het gebeurt aan mij, zo zei hij, maar mijn levenslust, mijn wil om te zijn zoals ik wil zijn, zal het niet wegnemen.
Zijn grootste angst was het om zijn haar te verliezen. Omdat je er dan ziek uit ziet en mensen je alleen nog maar als zieke gaan behandelen.
En dus stelde iemand voor om uit solidariteit allemaal ons hoofd kaal te scheren. Nou, dan weet u meteen hoe ik aan dit koppie kom. Ik had al niet zovele meer, maar nu is het wel erg weinig.
Tweeëntwintig jongens en mannen die hun hoofd kaalscheren uit verbondenheid met een. Het is een plechtig ritueel van meeleven en compassie. Dat we elkaar dragen. Klaarstaan voor elkaar. Delen van emoties, teken van saamhorigheid. Een hele bijzondere ervaring.
Het mooie van een ritueel is dat hoofd, hart en handen samenkomen. Het is niet alleen maar denken, overdenken, bezinnen. Nee, het zijn ook de handen die scheren, de haren die vallen, de fysieke verandering. En het is het hart: de emoties, het verdriet, de vriendschap, de liefde, de harten die kloppen in een eenheid van emoties en gevoelens: verbondenheid met elkaar en met de Eeuwige.
U bent hier vanmiddag gekomen voor de ziekenzalving van uzelf of van uw naaste. De ziekenzalving is ook een ritueel. Een ritueel van heilige olie, handoplegging, gebed en geloof. Het heeft al die elementen in zich die ik ook net noemde. Er zijn de handen die zegenen, die zalven. Door de olie op uw huid, verandert u. Wordt de huid zacht en soepel en zo wordt uw ziel zacht en soepel. Het is het hart, aangeraakt door ons, allen die hier vandaag met elkaar verbonden zijn. En aangeraakt door de Geest, door Jezus, door de Heer, door zijn helende liefde, zijn warme omhelzing, zijn vrede gevende ademtocht. En er is het hoofd, onze gedachten, twijfels, emoties en verhalen. Niet alleen van degene die gezalfd wordt, maar van ons allemaal: familie, mantelzorger, ieder die de zorgen heeft of de zorgt draagt voor familie of vrienden, ieder die hier vandaag verbonden is met iemand die de ziekenzalving ontvangt. In het ritueel van samenzijn, verbonden zijn, delen van woorden van gebed over liefde en vrede, zijn we even één met elkaar en met de Heer. En zal het ons allemaal sterken, optillen, kracht geven, licht brengen.
In rituelen wordt kwetsbaarheid veerkracht. Kwetsbaarheid is het gevoel dat je overgeleverd bent: aan ziekte, aan ouder worden, ouder zijn. Dat alles je overkomt en overheerst. Kwetsbaarheid is de angst voor wat komen gaat, voor de dag van morgen, voor de behandeling, voor pijn, voor verlies en verlaten zijn, voor het sterven zelf.
Veerkracht is het helende weten, het genezende geloven, het bevrijdende voelen dat je er nooit alleen voor staat en dat elke duisternis zijn einde kent, licht ons nooit meer verlaten zal. Dat in verbondenheid van mensen met elkaar en met de Heer er altijd een doel is, een bedoeling, mens te zijn, vrede te zijn en liefde, geschonken aan elkaar, samen te zijn op de weg van het leven.
Zoals die jongen, die zijn alleen zijn en kwetsbaar vond in het als ziek gezien worden, de angst om anders te zijn, uitgesloten te worden, niet meer gewaardeerd om wie hij is en wil zijn. Vandaar dat verlies van zijn haar door de chemo zijn grootste angst is, omdat het de fysieke uiting is van zijn kwetsbaarheid.
Door het ritueel waarin we allemaal ons haar gingen afscheren, werd deze kwetsbaarheid veerkracht. Doordat 22 mannen hun eigen kwetsbaarheid durfde te tonen en hun verbondenheid, door gelijk te willen zijn aan wat hem zou overkomen door de chemo, werd kwetsbaarheid veerkracht. Veerkracht door verbondenheid: je blijft wie je bent, een van ons, kind van God. Door alle duisternis heen.
In het wonder van de ziekenzalving, waarin hemel en aarde elkaar raken, zal uw kwetsbaarheid ook veerkracht zijn. Omdat je ervaren mag, dat je er nooit alleen voor staat, maar kostbaar bent, geliefd, uniek, gekend, gewaardeerd bij God en bij ons allen.
Omdat u niet alleen staat, Niet alleen in ziekte, in ouder worden, in uw kwetsbaarheid. En omdat al deze dingen niet weg kunnen nemen wie u werkelijk bent. Zelfs als de stem verstomt, de gedachten stil worden, blijft een mens wie hij is: Gelief kind van God, gewaardeerd, gekend, geliefd mens onder de mensen: kind, vader of moeder, opa of oma. Zelfs in onze diepste duisternis zijn we niet alleen, staan we er niet alleen voor, maar altijd verbonden. Zelf in ons sterven zal ons leven niet verloren gaan. Blijven we verbonden met elkaar en met de Heer. In ziekenzalving komt het samen: Dragen, verzorgen, troosten, koesteren we elkaar, zijn we elkaar nabij, zoals Jezus ons nabij is: in helende woorden, in handen die zegenen, in olie die ons zalft, in mensen die elkaar nabij zijn.
Diaken Jeroen Hoekstra